بشر بموازات تأمین حوایج زندگی مادی، همواره علاقمند بوده و هست که از احوال پیشینیان اطلاعی بدست آورد و به چگونگی سرگذشت آنان، تا آنجا که میسر است، علم یابد برای ارضاء این تمایل عالی انسانی بوده است که ثبت و ضبط وقایع گذشته معمول گردیده و از مجموع آنها تاریخ بوجود آمده است
ایران میهن عزیز ما کشور بس کهنسالی است و طبعأ وقایع و حوادث بسیار مهم و قابل توجهی دارد و چه بسا که هر قسمتی از خاک آن شاهد اتفاقات و پیشامدهای تاریخی میباشد. ولی چون همۀ آنها گردآوری نشده، ویا حوادث طبیعی و تحولات تاریخی نوشته های پیشینیان را از بین برده است برای نسل معاصر و آیندگان، باهمۀ علاقه ایکه در این راه است، تحصیل اطلاعات کامل از سرگذشت اجداد خود مشکل وبلکه محال گردیده است
اردبیل شهری که مطالب این کتاب مربوط به وقایع گذشتۀ آنست، امروزه در گوشۀ دور افتادۀ میهن عزیز ما واقع است حال آنکه، در طول تاریخ بسیار طولانی خود ،غالبأ در مرکز دایرۀ سیاست و اقتصاد روز کشور قرار داشته و دفعات متعدد، حتی مسیر تاریخ کشور را عوض کرده است
در سفرنامه های جهانگردان و کتابهای تاریخ، نکات و نوشته های پراکندۀ بسیاری در مورد گذشته های این شهر بچشم میخورد و در گفتگو با سالخوردگان معدود عصر ما و یادداشتهائی که از روشنفکران قرن حاضر این شهر باقی مانده، مطالب قابل توجهی راجع بدان بنظر میرسد که مجموع آنها میتواند قسمتی از وقایع تاریخی این شهر باستانی را بازگو نماید و اردبیلیان را از سرگذشت پدران خود و زادگاه آنان آگاه سازد
نگارنده سالها در این اندیشه بودم که با جمع آوری آنها تاریخ مدونی برای این شهر ترتیب دهم و با تألیف مطالب پراکنده موجبات دسترسی علاقمندان را بوقایع مزبور فراهم سازم ولی طبیعت و اقتضای مشاغلم مرا از نیل بدین آرزو بازمیداشت خوشوقتم که از چندی پیش این مقتضیات تغییر یافت و فرصتی بدست آمد که با مراجعه بکتب و مآخذ موجود، تا آنجا که میسر بود، مطالب مورد نظر گردآوری شده بصورت کتاب حاضر آمادۀ تقدیم به پیشگاه ارباب فضل ودانش گردید
تألیف کتاب، بخصوص در باب مسائل تاریخی، با کمبود مدارک و سختی شرایط، کار بس مشکلی است بااینحال بدرگاه خدای بزرگ سپاسگزارم که بیاری او این مجموعه فراهم آمد و دربارۀ تاریخ گذشتۀ اردبیل، کتابی در اختیار علاقمندان قرار گرفت
امید است که این مختصر، که بی گفتگو عاری از نقص و عیب نیست، در محضر دانش پژوهان، حسن قبول یابد و در راه آشنائی باتاریخ آن گوشه از میهن عزیز ما منشأ استفاده ای قرار گیرد
تهران - مردادماه 1350 خورشیدی
بابا صفری
**
بسم الله الرحمن الرحیم
خوانندۀ گرامی! کتاب حاضر مجموعه ای است از مفاهیم ظاهر آیات قرآن کریم، که برای مطالعه و استفادۀ متدینان و علاقمندان فارسی زبان بزبان فارسی تقریبأ ساده فراهم گشته است
قرآن کریم، بعقیدۀ مسلمین جهان، آخرین کتاب آسمانی است که از طریق وحی بر محمد مصطفی "ص" نازل گشته است تا آنرا بمردم ابلاغ فرماید. خود قرآن در آیات متعدد بر این نکته تأکید دارد و ابلاغ آنرا بمردم منظور از برگزیده شدن پیامبر به نبوت میداند و در جائی گوئی اتمام حجت میکند و خطاب به خود او میفرماید: آنچه را که از جانب خدا بر تو نازل شده ابلاغ کن و اگر چنین نکنی وظیفۀ رسالت خود را بجای نیاورده ای
طبیعی است که منظور قرآن از این تأکیدها نه آنست که ما مسلمانان مجلداتی از این کتاب مقدس آسمانی در خانه، جیب، در داشبورد ماشین، بالای در خانه، درگاهی دکان و تجارتخانه بگذاریم و احکام و اهدافی را که منظور نظر پرورگار عالم از فرستادن آنست در آنها خلاصه کنیم!. نه! هرگز! قرآن کتاب است و حاوی مطالب، احکام اوامر و نواهی است. برای خواندن و فهمیدن و عمل کردن است. هر فرد مسلمان باید از مراتب آن آگاه باشد و دستورهای آنرا از روی علم و اطلاع بکار بندد
قرآن مجید در عربستان و بزبان مردم آن دیار نازل شده است ولی مختص بمردم آن مرز و بوم نیست. بلکه با عباراتی نظیر یا ایهالناس همۀ بشریت را مورد خطاب قرار میدهد. اما همۀ انسانها عربی نمیدانند و با تلاوت متن عربی قرآن درک مفاهیم آیات الهی نتوانند! از اینرو آنانکه در جوامع اسلامی، در مسند هدایت و ارشاد و نیابت از مقام رسالت جای گرفته اند، و نیز دانشمندان و علاقمندان دیگر آنرا بزبان مردم جامعۀ خویش ترجمه نموده و مینمایند و امکان دسترسی همگانرا بر آن فراهم ساخته و میسازند. هم اکنون ترجمۀ این کتاب آسمانی به اکثر زبانهای جاری دنیا از جمله انگلیسی، آلملنی، فرانسه، ایتالیائی، روسی، هلندی، چینی، سوئدی، بنگالی، سانسکریت، پشتو و... در دسترس علاقمندان میباشد
جای تأسف است با آنکه این کتاب مقدس چهارده قرن است که بکشور ما آمده، و اسلام دین پذیرفته شدۀ جامعۀ ایران قرار گرفته با اینحال در زمان حاضر از شصت و پنج ملیون مسلمان ایرانی بزحمت میتوان ششصدو پنجاه هزار نفر، یعنی از هر صد نفر یکنفر، پیدا کرد که شخصأ باقرائت آیات مقدس قرآن بتواند بمفاهیم آن پی ببرد و بدون احتیاج بمترجم، از مراتب آن استحضار یابد! چه بسیار کسانی پیدا میشوند که شصت سال نماز میخوانند و حداقل روزی ده بار دو سورۀ مبارکۀ فاتحه و توحید را تلاوت میکنند بدون آنکه از معنی و مفهوم آنها آگاه باشند! وآیا این امر باخواست قرآن و علت نزول آن همخوانی دارد؟
در جامعۀ اسلامی ایران کسان کم توجهی یافت میشوند که ترجمۀ قرآن را بزبانهای دیگر منافی قداست آن میدانند
طبیعی است که چنین سخنانی با منطق قرآن و روح اسلام سازگاری ندارد زیرا جز این معنی نمیدهد که لازم نیست که مسلمانان غیرعرب زبان ایرانی بداند خدای عالمیان در این کتاب چه فرموده، همینقدر کافی است که آنرا ببوسد و بعنوان تیمن در جیب و دکان..... بگذارد و بدین ترتیب مقدسش بدارد! درصورتیکه اکثر دانشمندان روشن بین مثل مرحوم علامۀ طباطبائی میگویند: "جای سؤال است که اگر مسلمانی از مفهوم قرآن اطلاعی نداشته باشد میتواند ارزشی برای آن قائل شود؟
با همۀ این احوال باید یادآور شد که در گذشته های دور و نزدیک برخی از دانشمندان اسلامی قدمهائی برداشته و مبادرت به ترجمۀ قرآن نموده اند ولی بیشتر آنها از کثرت احتیاط، و ترس ازاینکه مبادا ضمن ترجمه از مفهوم واقعی آیه یا آیاتی بدور افتاده ندانسته مرتکب نقض غرض و خطا گردند، کلمات قرآنی را تک تک معنی کرده زیر آن نوشته اند. چیزی که یک خوانندۀ فارسی زبان مشکل میتواند از بهم پیوستن آنها مفهومی از آیه بدست آورد! در سنوات اخیر تنی چند از دانشمندان، که رحمت الهی بر همۀ آنها باد، پا از این دایره بیرون نهاده در ترجمه های خود، مفاهیم ظاهری آیات را بصورت جملات روشنی برشتۀ تحریر درآورده اند. این کار درخور کمال تمجید است ولی از آنجا که معانی با خود آیات همراه است عملأ بهره مندی کسانی را که فاقد طهارت لازم برای مس و استفاده از قرآن باشند متعذر میسازد. زیرا خود قرآن میفرماید جز پاکیزگان بر آن دست نزنند
دربین این کسان بیش از همه جوانانند که از یکسو کمتر میتوانند واجد طهارت لازم باشند و از سوی دیگر آگاهی آنها از مفهوم و منطوق قرآن ضرورتهائی را ایجاب مینماید. زیرا در زمان ما بر اثر اوضاع و احوال ناموزون اقتصادی و اجتماعی، امکان کسب یک تربیت صحیح و معنوی در دامان پرمهر و عاطفۀ پدری و مادری نمی یابند، و نیز موجبات درک محضر مربیان فکری خداشناس بر آنان فراهم نیست، و در مدارس نیز در بارۀ تربیت صحیح آنها، در حد لازم دلسوزی بچشم نمیخورد. موجودات معصوم خودروئی هستند که در جهان درهم ریختۀ کنونی، سرگشته و حیرانند
مطالب معروض میتواند تا حدی بازگو کنندۀ مقصود نگارنده در فراهم آوردن این کتاب باشد و امیدواری دهد که از برکات کتاب مقدس الهی این مجموعه در راه تحقق بخشیدن بخواست قرآن و آگاهی جامعۀ مسلمان فارسی زبان به اهداف -ما انزل الله- مورد استفاده قرار گیرد و رضا و خوشنودی فرستندۀ والای قرآن و پیامبر ستودۀ او را قرین حال خوانندگان و نگارنده گرداند
آمین یا رب العالمین
استکهلم - اردیبهشت 1377
بابا صفری
